Chỉ 12% Doanh Nghiệp Hạ Nguồn Có Hệ Thống Truy Xuất Nguồn Gốc, KOLTIVA Kêu Gọi Phân Loại Bao Trùm Để Ngăn Ngừa Việc Loại Bỏ Nông Hộ Nhỏ

Khi ngày thực thi Quy định Không Phá Rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR) đang đến gần, chuỗi cung ứng toàn cầu vẫn đang ở trong tình trạng đáng báo động vì chưa chuẩn bị đầy đủ để đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt về truy xuất nguồn gốc và phân loại sản phẩm.

Phân tích của Forbes năm 2025 cho thấy, mặc dù các cam kết “không phá rừng” đang dần trở thành thông lệ, chỉ có 30% nhà cung ứng thượng nguồn và 12% doanh nghiệp hạ nguồn triển khai hệ thống theo dõi rủi ro liên quan đến phá rừng, đặt hàng tỷ USD hàng hóa xuất khẩu sang EU vào tình trạng rủi ro cao.

Một trong những mối đe dọa nghiêm trọng nhưng thường bị đánh giá thấp đối với việc tuân thủ EUDR là sự pha trộn giữa hàng hóa tuân thủ và không tuân thủ — dù do sơ suất hay thiếu sót trong vận chuyển, thu gom, hay giao dịch. Quy định yêu cầu tách biệt nghiêm ngặt các sản phẩm có nguồn gốc từ đất tuân thủ và không tuân thủ, bao gồm cả những nơi không xác định được nguồn gốc. Điều này đồng nghĩa rằng hàng hóa phải được phân loại vật lý xuyên suốt toàn bộ chuỗi cung ứng — từ thu hoạch đến xuất khẩu. Nếu không duy trì được sự tách biệt này, lô hàng có thể bị từ chối ngay tại biên giới EU.

KOLTIVA, công ty AgriTech Thụy Sĩ–Indonesia chuyên về truy xuất nguồn gốc và phát triển chuỗi cung ứng bền vững, cảnh báo rằng phân loại — việc tách biệt vật lý và quy trình giữa sản phẩm tuân thủ và không tuân thủ EUDR — là rào cản quan trọng nhưng thường bị bỏ qua. Nếu không hành động kịp thời, nhiều doanh nghiệp nông nghiệp có nguy cơ bị loại khỏi thị trường EU.

Hàng hóa tuân thủ EUDR phải đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt, bao gồm quyền sở hữu đất hợp pháp, tình trạng không phá rừng, và tọa độ địa lý chính xác. Các sản phẩm thu hoạch từ đất bị phá rừng sau ngày 31/12/2020 hoặc không thể truy xuất được nguồn gốc sẽ bị coi là không tuân thủ và phải được phân loại riêng biệt. Nếu sản phẩm tuân thủ bị trộn lẫn với hàng hóa không rõ nguồn gốc hoặc không đăng ký, cả lô hàng sẽ bị cấm vào thị trường EU.

Thách thức lớn nằm ở sự phức tạp của chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi sự tham gia của nhiều bên trung gian và thiếu tài liệu minh bạch khiến việc truy xuất sản phẩm từ nguồn gốc trở nên khó khăn. Đây chính là lý do tại sao phân loại sản phẩm không chỉ để tuân thủ mà còn là chiến lược quản lý rủi ro quan trọng. KOLTIVA hỗ trợ các nhóm thực địa thông qua ứng dụng di động KoltiTrace, đảm bảo tính minh bạch toàn diện. Phương pháp tiếp cận của Koltiva bao gồm ba cấp độ phân tích truy xuất: chỉ sử dụng dữ liệu không gian, đánh giá rủi ro (kết hợp dữ liệu không gian và khảo sát), và tuân thủ nghiêm ngặt (xác minh tại thực địa) — giúp doanh nghiệp bảo vệ chuỗi cung ứng và ngăn hàng hóa không tuân thủ xâm nhập thị trường.

Andre Mawardhi, Quản lý cấp cao Mảng Nông nghiệp và Môi trường tại KOLTIVA, nhấn mạnh khó khăn đặc biệt trong các chuỗi cung ứng dựa vào nông hộ nhỏ:

“Đạt được sự phân loại hoàn toàn khi thu mua từ nông hộ nhỏ là một thách thức lớn. Các chuỗi này thường rất phức tạp, với nhiều điểm có khả năng xảy ra trộn lẫn, và luôn có khả năng một số thửa đất chưa được lập bản đồ đầy đủ. Một số công ty có thể chọn loại trừ nông hộ nhỏ để đơn giản hóa việc tuân thủ, nhưng cách tiếp cận đó có thể đẩy những người nông dân ra bên lề – trong khi họ chính là nhân tố cốt lõi cho sản xuất hàng hóa bền vững. Doanh nghiệp cần cân bằng giữa yêu cầu tuân thủ và sự bao trùm.”

Với nông hộ nhỏ, việc phân loại còn phức tạp hơn. Nhiều nông dân sở hữu nhiều thửa đất, một số tuân thủ EUDR, số khác thì không. Nếu không áp dụng biện pháp phân loại chặt chẽ, nguy cơ trộn lẫn sản phẩm từ các thửa đất khác nhau rất cao, dẫn đến toàn bộ vụ mùa bị từ chối nhập khẩu vào EU.

“Nông hộ chúng tôi quản lý nhiều thửa đất, và một số đã được Koltiva lập bản đồ,” ông Rahman Sarwono, nông dân trồng cao su ở Kutai Barat, Đông Kalimantan chia sẻ. “Tôi hiểu rằng lập bản đồ giúp xác định ranh giới từng thửa. Nếu chúng tôi được đào tạo cách phân tách sản phẩm thu hoạch từ thửa đất đã lập bản đồ và chưa lập bản đồ — tức là phân biệt sản phẩm tuân thủ và không tuân thủ — điều đó thực sự sẽ giúp ích cho cộng đồng chúng tôi để đáp ứng quy định.”

Ông Rahman, người đang nỗ lực đáp ứng yêu cầu EUDR, cũng chia sẻ: “Nông dân như chúng tôi rất mong muốn tuân thủ, nhưng chúng tôi cũng cần sự hỗ trợ, đào tạo và hướng dẫn phù hợp. Nếu không, chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến chúng tôi mất toàn bộ cơ hội tiếp cận thị trường.”

Theo Andre, để đối mặt với sự phức tạp này cần một cách tiếp cận có hệ thống gồm nhiều bước:

Đảm bảo Tuân thủ và Tài liệu Xác minh cho tất cả các bên trong chuỗi cung ứng. Điều này bao gồm lập bản đồ đất canh tác có giấy tờ pháp lý, xác minh không có nguy cơ phá rừng và tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường, xã hội và chống tham nhũng.

Triển khai Hệ thống Truy xuất để xác minh nguồn gốc không phá rừng. Sử dụng bản đồ thửa đất chính xác và công cụ số như ứng dụng di động giúp theo dõi sản phẩm từ đầu đến cuối. Việc thu thập dữ liệu do tác nhân hiện trường hỗ trợ giúp tăng độ tin cậy và minh bạch.

Phát triển Hệ thống Phân loại và Lưu trữ Riêng biệt. Sử dụng kho lưu trữ chuyên biệt, phương tiện vận chuyển riêng và hệ thống ghi nhãn nhất quán để duy trì sự tách biệt vật lý của hàng hóa tuân thủ.

Đào tạo và Giám sát Thực địa cho nông dân, đại lý và nhà cung ứng để đảm bảo hiểu và thực hành đúng quy trình phân loại. Việc giám sát định kỳ rất quan trọng để đánh giá mức độ tuân thủ và điều chỉnh các thiếu sót.

Indryani Bali, Trưởng Dự án ngành cao su tại KOLTIVA, cho biết:

“Phân loại để tuân thủ EUDR không nên đánh đổi bằng việc loại trừ nông hộ nhỏ. Đó là lý do tại sao KOLTIVA tập trung vào việc xây dựng năng lực tại địa phương — từ việc đào tạo nông dân và đại lý đến cung cấp dữ liệu truy xuất theo thời gian thực cho doanh nghiệp. Chúng tôi đang xây dựng hệ thống vừa minh bạch vừa bao trùm.”

Khi ngày thực thi EUDR đang đến gần, doanh nghiệp cần ưu tiên triển khai các hệ thống phân loại và truy xuất chặt chẽ. Nếu không, họ không chỉ đối mặt với rủi ro không tuân thủ mà còn có thể mất quyền tiếp cận thị trường EU và làm tổn hại đến uy tín của toàn bộ chuỗi cung ứng.

Với những nông dân như ông Rahman, sự hỗ trợ từ doanh nghiệp và chính phủ là vô cùng quan trọng. “Chúng tôi muốn bảo vệ rừng và tuân thủ tiêu chuẩn EUDR,” ông Rahman chia sẻ. “Nhưng nếu không có hướng dẫn rõ ràng, thì dù chỉ một lỗi nhỏ cũng có thể khiến chúng tôi mất tất cả. Với sự hỗ trợ đúng đắn, chúng tôi sẵn sàng làm phần việc của mình — bởi vì tương lai của chúng tôi và môi trường đều phụ thuộc vào điều đó.”