Tư duy phản biện là gì? Tại sao học sinh cần rèn luyện tư duy phản biện?

Trong một thế giới toàn cầu hóa và ngày càng trở nên phức tạp, học sinh cần được hỗ trợ để chuẩn bị sẵn sàng cho những biến đổi khó lường, học cách giải quyết vấn đề một cách sáng tạo và thích ứng với những thay đổi không ngừng.

Trước những vấn đề mang tính thách thức tác động đến môi trường, con người và nền kinh tế, tư duy phản biện là một kỹ năng thiết yếu cho tương lai, hỗ trợ mỗi học sinh phát triển các kỹ năng thích ứng linh hoạt và tự tin vận dụng công nghệ. 

Vậy tư duy phản biện là gì? 

Cô Gemma Archer, Trợ lý Hiệu phó Khối Trung học Trường Quốc tế Anh BIS Hà Nội, mô tả tư duy phản biện nhạy bén là quá trình suy nghĩ phản chiếu, đưa ra những suy luận có cơ sở hợp lý, với mục tiêu đưa ra quyết định về việc bản thân nên làm gì hoặc tin tưởng điều gì. 

“Về cơ bản, tư duy phản biện là suy nghĩ về những suy nghĩ của chính mình,” cô Gemma nhấn mạnh. “Trở thành một người có tư duy phản biện sẽ khiến cho bạn được làm chủ cuộc sống và tương lai của bản thân bằng việc đưa ra những quyết định sáng suốt và hợp lý. Chúng tôi nhận thấy rõ nhiều lợi ích của tư duy phản biện trong môi trường học tập tại BIS Hà Nội, nhưng dưới đây là bốn lợi ích quan trọng của tư duy phản biện mà chúng tôi tập trung hướng tới.” 

Tại sao tư duy phản biện lại quan trọng? 

NÂNG CAO THÀNH TÍCH HỌC TẬP 

Các kỹ năng phân tích thông tin một cách logic, đánh giá bằng chứng, đưa ra kết luận có cơ sở và đưa ra những quyết định tối ưu đều dựa trên khả năng tư duy phản biện nhạy bén. 

Cô Gemma cho biết: “Khi chúng tôi được thấy các em học sinh BIS Hà Nội phát triển những kỹ năng chuyển đổi này, điều đó không chỉ giúp các em nâng cao kết quả học tập mà còn mang đến cho các em nhiều lựa chọn nghề nghiệp hơn”. 

CÁC KỸ NĂNG ĐỂ VỮNG BƯỚC TRONG THẾ GIỚI NHIỀU THÔNG TIN SAI LỆCH 

Chúng ta đang sống trong thời đại toàn cầu hóa với vô vàn các phương tiện truyền thông, tràn ngập thông tin chính xác cũng như thông tin sai lệch. 

Cô Gemma cho biết: “Khả năng nhận định được những thông tin sai lệch, phát hiện các thủ thuật tu từ và thách thức những thành kiến ​​trong nhận thức có thể được sử dụng nhằm gây ảnh hưởng xấu hoặc lôi kéo chúng ta vào bẫy tư duy là những kỹ năng vô cùng quan trọng”. “Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), khả năng tư duy phản biện của chúng ta với tư cách là con người sẽ tiếp tục trở thành công cụ giúp chúng ta tiến lên trong cuộc cách mạng công nghệ này”. 

KHẢ NĂNG THÍCH ỨNG VÀ PHỤC HỒI ĐỂ THAY ĐỔI 

Những năm gần đây đã cho chúng ta thấy rõ tầm quan trọng của tư duy phản biện – giúp chúng ta đánh giá lại và thích ứng với những sự thay đổi và không chắc chắn. Thói quen suy nghĩ thấu đáo, đặt câu hỏi về các giả định, xem xét bằng chứng một cách khách quan và cởi mở với những ý tưởng mới sẽ giúp rèn luyện sự linh hoạt về mặt tinh thần, đồng thời giúp học sinh thích nghi và phản ứng mang tính xây dựng tích cực trước những thay đổi - giúp các em phát triển bất kể trong tình huống nào.

TÌM KIẾM GIẢI PHÁP CHO HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI 

Khả năng chia nhỏ các vấn đề phức tạp, xác định các vấn đề cốt lõi, thách thức các giả định và tìm ra những giải pháp thay thế là những lợi ích của tư duy phản biện,” cô Gemma nói. “Và đây đều là những kỹ năng truyền cảm hứng cho học sinh trường BIS Hà Nội tiếp tục phát triển và đóng góp cho cộng đồng của mình bằng những cách thức mang lại tác động lớn.” 

Tìm hiểu các vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau và tưởng tượng ra những kịch bản thay thế sẽ khơi dậy sự sáng tạo và cũng có thể được sử dụng để khuyến khích khả năng phối hợp nhóm và giải quyết vấn đề hiệu quả hơn nhằm tạo nên những sự thay đổi bền vững. 

Tầm quan trọng của tư duy phản biện trong giáo dục đang được các tổ chức giáo dục quốc tế, như Tổ chức Tú tài Quốc tế IBO, công nhận và đề cao. Những học phần cốt lõi của chương trình Tú tài Quốc tế IB bao gồm – Sáng tạo, Hoạt động, Phục vụ cộng đồng, Lý thuyết Nhận thức và Bài luận mở rộng – tạo nên những cơ hội thú vị cho học sinh tại Trường Quốc tế Anh BIS Hà Nội suy ngẫm về các giá trị và hành vi của chính mình. Một lợi ích khác của tư duy phản biện là khả năng phát triển sự tự nhận thức – ý thức về bản sắc và sự hiểu biết về vị trí của mỗi cá nhân trên thế giới. 

“Một nền giáo dục xuất sắc không chỉ được đánh giá qua chương trình giảng dạy; mà còn qua việc nuôi dưỡng sự sáng tạo, nâng cao tư duy phản biện và xây dựng khả năng phục hồi,” cô Gemma cho biết. “Nền giáo dục ngày nay cần chuẩn bị cho các em học sinh tự tin đón nhận những cơ hội thú vị cũng như những tình huống khó khăn, nhằm trang bị cho các em những kỹ năng phù hợp để phát triển trong một thế giới không ngừng thay đổi.” 

Vào tháng 3 tới đây, cô Gemma Archer sẽ tham gia thảo luận cùng các chuyên gia học thuật hàng đầu trên toàn thế giới từ Tổ chức Giáo dục Nord Anglia về những phương pháp đổi mới sáng tạo trong giáo dục, nhằm đảm bảo học sinh được chuẩn bị sẵn sàng để phát triển tối đa khả năng của mình trong tương lai. 

Tại hội thảo do hai trường thuộc Tổ chức Giáo dục Nord Anglia, Trường Quốc tế Anh BIS Hà Nội và Trường Quốc tế Anh Việt BVIS Hà Nội tổ chức tới đây, hơn 200 nhà lãnh đạo giáo dục quốc tế sẽ tới và gặp gỡ phụ huynh, học sinh và cộng đồng tại Hà Nội để chia sẻ những phương pháp giảng dạy hàng đầu, những nghiên cứu thú vị và những ý tưởng đổi mới sáng tạo trong giáo dục.